ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ - ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΦΑΝΑΡΙΟΥ (θρύλος)

 Οι μαστόροι που χτίζανε το μεγάλο γιοφύρι που’ ναι στο Φανάρι, κοντά

στο Παχυπόδι, ήσαν όλοι σταυραδέλφια κι είχανε μαζί τους και σταυραδελφή, τσιούπα απάρθενη, που τους κουβαλούσαν αδιάκοπα νερό να δροσίζονται απ’ τη μεγάλη δίψα, γιατί δουλεύανε με το λιοπύρι.

Φτιάνανε οι μαστόροι το γιοφύρι πανώριο και ασάλευτο ως τη μέση, μα τότες ξάφνου γκρεμιζότανε. Φανταστήκανε ότι κάποιος πρέπει να θεμελιωθεί από τους δουλευτάδες για να στεριώσει ακέριο το γιοφύρι.

Βάζουνε κλήρο και πέφτει στη σταυραδέλφη. Δεν της λένε τίποτα, Μα μ’απάτη μια νύχτα απάνου που κοιμότανε την πήρανε και τη θεμελιώσανε στο γιοφύρι.

Ξύπνησε η δόλια, σαν ένιωσε κατάκρυες και βαριές πέτρες να της βάζουνε απάνω της, αρχίζει τις σκούζες, παρακαλά τους μαστόρους να τη ξεθεμελιώσουν, τους ξορκίζει σα σταυραδέλφια της, μα αυτοί κοιτάζουν το χτίσιμο τους. Η θεμελιωμένη βογκάει και κλαίει συνέχεια και οι κλάψες και τα κούφια βογκητά της ακούγονται τις νύχτες. (Εργασία Περιβαλλοντικής Ομάδας 1ου Ε.Λυκείου Αμαλιάδας, 2006)

 

ΚΑΣΤΡΟ ΚΡΕΠΑΚΟΡΕ

Βρίσκεται πάνω από το Φανάρι (Ηλείας) στη κορυφή της Ζακούκας, του όρους Μίνθη, σε υψόμετρο 1345 μέτρα. Δημιουργήθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 13ου αιώνα. Στέκει αγέρωχο σε θέση στρατηγική, καθώς οπτικά προσφέρει εποπτεία της γύρω περιοχής και οπτική επαφή με παρακείμενα κάστρα. Χρησιμοποιήθηκε σε πολλές φάσεις της ιστορίας, ως οχυρό των γηγενών κατοίκων για να αποκρούουν τις επιθέσεις των πειρατών.

Δεν πρόκειται για απλό κάστρο αλλά για ένα ολόκληρο μεσαιωνικό οικισμό μέσα σε κάστρο που χτίστηκε επι Φραγκοκρατίας. Λόγω υψομέτρου ο οικισμός παραμένει σχεδόν άγνωστος αν και είναι ο μεγαλύτερος στο είδος του στη ΒΔ Πελοπόννησο.

Το κάστρο ήταν γνωστό σαν Παλιόκαστρο, Ζακούκας, κάστρο Αρδίτσας (παλαιά ονομασία Φαναρίου) Φαναριώτικο, Κάστρο της Λυνίσταινας ή Κάστρο Μίνθης.
Ήταν επίσης γνωστό σαν «Κάστρο της Ωριάς», ένα από τα πολλά κάστρα στην Ελλάδα με αυτήν την επωνυμία. Τελευταία προσπαθούν να περάσουν την ονομασία «Κάστρο της Φιλάνθης». Φιλάνθη ήταν η «Ωριά». Πρόκειται για προσπάθεια ωραιοποίησης της ονομασίας, καθώς το Κρεπακόρε δεν λεγόταν ποτέ στο παρελθόν της Φιλάνθης.

Το 1364 εμφανίζεται στη λίστα με τα φέουδα ως Crepacore (lo castello de Crepacore) που θεωρείται παραφθορά του Γαλλικού Crève-Coeur. Αυτή η «ιταλοποίηση» του ονόματος προφανώς έχει να κάνει με το γεγονός ότι εκείνη την εποχή το Πριγκιπάτο της Αχαΐας ήταν υπό την επικυριαρχία του Βασιλείου της Νάπολης και ηγεμόνας του ήταν ο Φίλιππος Β’ του Τάραντος (του οίκου των ντ’ Ανζού).

Ο Jean Alexandre Buchon, το1843 ταύτισε το κάστρο με το Crèvecoeur που αναφέρεται στο Χρονικόν του Μορέως (στη Γαλλική και στην Αραγωνέζικη έκδοση).

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο οικισμός έχει κτιστεί πάνω στα ερείπια αρχαίας πόλης που ανήκε στην επικράτεια της Αρχαίας Αλιφείρας, αλλά αυτό δεν πιστοποιείται από τα ανασκαφικά ευρήματα.

Το 1302 οι κάτοικοι των Σκορτών (της ορεινής περιοχής νοτίως του Αλφειού) επαναστάτησαν εναντίον των Φράγκων και με τη βοήθεια των Βυζαντινών του Μυστρά κατέλαβαν το κάστρο, όπως και το γειτονικό του της Αγίας Ελένης (Θεισόα) και το κατέστρεψαν.

Οι καταστροφές των κάστρων καθυστέρησαν τους επαναστάτες και οι Φράγκοι βρήκαν την ευκαιρία να ανασυνταχθούν, να αντεπιτεθούν και να ανακαταλάβουν τις επαναστατημένες περιοχές συμπεριλαμβανομένου του Κρεπακόρε.

H ιστορία του κάστρου τις επόμενες δεκαετίες είναι άγνωστη. Πιθανότατα συνέχισε να κατοικείται παρά την καταστροφή του το 1302. Παρόλο που ήταν κοντά στα σύνορα της φράγκικης επικράτειας με το Δεσποτάτο του Μυστρά, δεν αναφέρεται στην ιστορία των αντιπαραθέσεων μεταξύ Βυζαντινών και Φράγκων στην περιοχή. Είναι πολύ πιθανό να έχασε την αξία του σαν κάστρο και να παρέμεινε ως οικισμός χωρίς ισχυρή οχύρωση. Το 1320 ο στρατηγός του Δεσποτάτου Ασάνης κυρίευσε τα ισχυρά κάστρα της περιοχής (Άγιος Γεώργιος, Καρύταινα) και έφθασε μέχρι το Πολύφεγγο στην Κορινθία. Δεν αποκλείεται λοιπόν από τότε να ανήκε στο Δεσποτάτο, αν και περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα φράγκικα φέουδα του 1364 και του 1391 (ίσως μόνο σαν τίτλος ιδιοκτησίας χωρίς να ανήκει πραγματικά σε Φράγκους).

Το 1467 αναφέρεται στα τούρκικα κιτάπια. Πρέπει να κατακτήθηκε όπως η υπόλοιπη περιοχή το 1460 κάτω από άγνωστες συνθήκες. Η έλλειψη περιγραφής για την κατάκτησή του ενισχύει την άποψη ότι δεν ήταν από τα ισχυρά κάστρα.

Επί Τουρκοκρατίας το Κρεπακόρε εξακολούθησε να κατοικείται. Το διοικητικό κέντρο της περιοχής ήταν στο Φανάρι, κάτω από το κάστρο, όπου υπήρχε Καζάς.

Στην Β’ Ενετοκρατία (1689-1715) το Κρεπακόρε έγινε Ενετική κτήση όπως ολόκληρη η Πελοπόννησος. Ίσως τότε να ενισχύθηκε η οχύρωσή του από τους Ενετούς. Οι Τούρκοι το ξαναπήραν το 1715 με τέχνασμα. Τότε γεννήθηκε ο θρύλος της Ωριάς. Η Ωριά ήταν μία ωραία νέα, η Φιλάνθη Κράλη, η οποία προσπαθώντας να ξεφύγει από τους Τούρκους που είχαν εισβάλει στο κάστρο μπήκε στις υπόγειες μυστικές σήραγγες που οδηγούσαν στους καταρράκτες της Νέδας όπου όμως πνίγηκε. Από το 1975 έχει τοποθετηθεί η προτομή της Φιλάνθης στην κεντρική πλατεία της Λυνίσταινας.

Μετά το 1715, το κάστρο εγκαταλείπεται και οι κάτοικοι εγκαθίστανται δια της βίας στα γύρω χωριά

Η οριστική καταστροφή συνέβη το 1774. Μετά τα Ορλωφικά, ο πληθυσμός κατέφυγε ξανά στο Κρεπακόρε για να ξεφύγει από την εκδικητική μανία των Τούρκων. Μετά από μια φονικότατη μάχη οι Τούρκοι κατέλαβαν το κάστρο και αυτήν τη φορά το κατέστρεψαν για να μην ξαναχρησιμοποιηθεί.

Αρχιτεκτονικά Στοιχεία

Στο κάστρο υπάρχει μια μεγάλη σχετικά έκταση με ερείπια. Παρά την πολύ κακή κατάσταση, το Κρεπακόρε θεωρείται ο καλύτερα διατηρημένος οικισμός της ΒΔ Πελοποννήσου.

Ο οικισμός χωρίζεται σε τρεις ζώνες. Στο ανώτερο σημείο υπάρχει ένα μικρό πλάτωμα 40m✖50m όπου διασώζονται τα υπολείμματα ενός τετράγωνου κτίσματος 6m✖6m που πρέπει να ήταν ο ακρόπυργος του κάστρου.

Περιμετρικά στο χαμηλότερο σημείο υπήρχε οχύρωση από την οποία έχουν μείνει μόνο λιθοσωροί που μας επιτρέπουν πάντως να ανιχνεύσουμε τα όρια του οικισμού.

Στις δύο κατώτερες ζώνες του οικισμού έχουν μετρηθεί 110 κτίρια. Όλα είναι κατασκευασμένα από ξερολιθιά χωρίς κονίαμα. Ένα από τα κτίρια εκτείνεται στο πρωτοφανές μήκος των 32 μέτρων!

Συνολικά στο εσωτερικό του κάστρου υπολογίζεται ότι υπήρχαν πάνω από 450 κατοικίες, δεξαμενές νερού και αποθήκες τροφίμων.

Στο νότιο μέρος της περιμέτρου υπάρχει άνοιγμα και ίχνη δύο πύργων. Πρέπει να ήταν η πύλη. Από εκεί ένα ελικοειδές μονοπάτι οδηγεί στον υπόλοιπο οικισμό και στην κορυφή.

Η πιο εύκολη πρόσβαση στο κάστρο γίνεται από το χωριό Φανάρι. Μετά την έξοδο από το χωριό Φανάρι με κατεύθυνση προς το χωριό Αμυγδαλιές (Ζελέχοβα) στα αριστερά ξεκινά  χωμάτινος δασικός δρόμος μήκους 3 χιλιομέτρων που περνά τον Προφήτη Ηλία και καταλήγει στη περιοχή Ζακούκα. Δρόμος καλός και για Ι.Χ.. Στην Ζακούκα υπάρχει άνετος χώρος για να σταθμεύσει το αυτοκίνητό και υπάρχει η δυνατότητα να γίνει ανεφοδιασμός με κρύο νερό από την πηγή που υπάρχει εκεί. Από την Άνοιξη έως το Φθινόπωρο θα συναντήσετε αρκετούς κτηνοτρόφους όπου μπορείτε να αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες για την διαδρομή. Πίσω από την πηγή ξεκινά ανηφορικό μονοπάτι προς το Καμινάρι και στη συνέχεια διασταυρώνεται με το μονοπάτι που έρχεται από την Λινίσταινα στη θέση Μεγάλο Ίσωμα. Στη συνέχεια ανεβαίνουμε στις «πόρτες» και Νοτιοανατολικά στην «Απάνω Τάπια» όπου δεσπόζουν τα ερείπια του κάστρου. Από την Ζακούκα έως το κάστρο με σχετικά χαλαρό περπάτημα η απόσταση είναι περίπου 90 λεπτά.

Στην επιστροφή στην Ζακούκα, στον περιφραγμένο χώρο της πηγής, συνίσταται η ξεκούραση και η απόλαυση του κρύου γάργαρου νερού της πηγή στα ξύλινα τραπέζια κάτω από την πλούσια  φυλλωσιά των δέντρων.

Περισσότερα για το κάστρο με πλούσιο φωτογραφικό υλικό κάνε κλικ στην ανάρτηση ΚΑΣΤΡΟ ΚΡΕΠΑΚΟΡΕ

 

Πηγές - Μεταφορά:

• Konstantinos Kourelis, 2003, “MONUMENTS OF RURAL ARCHAEOLOGY MEDIEVAL SETTLEMENTS ΙΝ ΤΗΕ NORTHWESTERN PELOPONNESE”, Presented to the Faculties of the University of Pennsylvania in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, σελ.312-322

·         Antoine Bon, 1969, La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d'Achaïe (1205-1430), Editions de Boccard, Paris, 1969, σελ.381

·         http://www.kastra.eu

ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΑΛΙΦΕΙΡΑ Η  "ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΝΕΡΟΒΙΤΣΑΣ"

 

Αν και είναι  πάνω από το χωριό Αλίφειρα (πρώην Ρογκοζιό) βρίσκεται στα όρια της περιοχής του Φαναρίου στην τοποθεσία Νεροβίτσα. Βρίσκεται κοντά στα σύνορα Τριφυλίας - Αρκαδίας, στα νότια της κοιλάδας του Αλφειού και απέχει  6 χιλ από το Φανάρι. Το τείχος που περιέβαλε την αρχαία πόλη σώζεται πολύ καλά σε ορισμένα σημεία, ενώ ο καλύτερα διατηρημένος πύργος του («Πύργος της Βουβάλας») έχει διαστάσεις 9x3,70 και σώζεται σε ύψος 6μ. περίπου.
Η Αλίφειρα ήλθε στο φως μετά τις ανασκαφές του καθηγητή Αν. Ορλάνδου στα 1932-33 και ταυτίσθηκε με ευκολία προς την αρχαία πόλη, αφού ο Παυσανίας που την επισκέφθηκε γύρω στο 177 μ.Χ.,  έχει δώσει σαφή περιγραφή της θέσης (Παυσ. VIII, 26.4), Την τοποθετεί σε απόσταση 40 σταδίων από τη γειτονική Ηραία.

Περισσότερα για την Αλίφειρα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό κάνε κλικ στην ανάρτηση ΑΡΧΑΙΑ ΑΛΙΦΕΙΡΑ  

Περισσότερα για τα ταφικά μνημεία με πλούσιο φωτογραφικό υλικό κάνε κλικ στην ανάρτηση  ΤΑΦΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

 

ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑ

  Είναι μια όμορφη παραδοσιακή πετρόχτιστη πόλη. Πήρε το όνομά της από μια θρυλική γυναικεία φυσιογνωμία, τη χήρα του Φαναρίτη Ανδρίκου, που διατηρούσε Χάνι στην περιοχή. Η πόλη κάποτε ανήκε στο Δεσποτάτο του Μυστρά, κατόπιν περιήλθε στα χέρια των Φράγκων. Αξίζει να επισκεφθείς τα όμορφα λιθόστρωτα καλντερίμια της καθώς και την κοσμοξακουστή  «Τρανή Βρύση», μια από τις παλιότερες βρύσες της

Πελοποννήσου στο κέντρο της πόλης. Δεν πρέπει να παραλείψεις να επισκεφτείς τη Νικολοπούλειο Βιβλιοθήκη, δωρεά του Αγαθόφρωνα Νικολόπουλου με παλιά και σπάνια βιβλία και χειρόγραφα Φράγκων, Ενετών και οπλαρχηγών του '21, καθώς και αντίγραφα των αετωμάτων του Επικούριου Απόλλωνα. Επίσης, είναι σημαντικό το Λαογραφικό Μουσείο με 4000 περίπου  εκθέματα  από την κοινωνικοοικονομική ζωή της ευρύτερης ορεινής Ολυμπίας όπως εργαλεία, εξοπλισμοί παλιών επαγγελμάτων καθώς και χειρόγραφα και πολεμικά κειμήλια των Ελλήνων Αγωνιστών.

Περισσότερες φωτογραφίες για Ανδρίτσαινα βλέπε διπλανή δεξιά στήλη στην σελίδα «ΦΩΤΟ ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑ»

  

ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

 Στις Βάσσες της Φιγάλειας σώζεται ένας από τους σπουδαιότερους και επιβλητικότερους ναούς της αρχαιότητας. Αφιερώθηκε από τους Φιγαλείς στον Απόλλωνα διότι τους βοήθησε να ξεπεράσουν μια επιδημία πανώλης. Ο ναός υψώνεται επιβλητικά στα 1.130 μέτρα, στο κέντρο της Πελοποννήσου, πάνω στα βουνά μεταξύ Ηλείας, Αρκαδίας και Μεσσηνίας και βρίσκεται 18 χιλμ από το Φανάρι και 14 χλμ. νότια της Ανδρίτσαινας. Ο ναός χτίστηκε στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. (420-410 π.Χ;) από τον Ικτίνο, τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα. Το μνημείο αυτό με την πανανθρώπινη σημασία και συνάμα ένα από τα καλύτερα σωζόμενα της κλασικής αρχαιότητας ήταν το πρώτο στην Ελλάδα που περιλήφθηκε στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 1986. 

Τμήμα της ζωφόρου του ναού αποσπάστηκε το 1814 και εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο. Ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας που τον επισκέφθηκε το ναό, θαμπώθηκε από την ομορφιά του και τον κατέταξε δεύτερο μετά το ναό της Τεγέας σε κάλλος και αρμονία. 

 Ο ναός ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους κλασικούς ναούς της αρχαιότητας γιατί δεν εμφανίζει ανατολικομεσημβρινό προσανατολισμό αλλά είναι κατασκευασμένος με κατεύθυνση από βορά προς νότο λόγω οικονομίας του χώρου ή για λατρευτικούς λόγους που συνδέονται με τις παραδόσεις των Αρκάδων μιας και άλλοι ναοί της περιοχής έχουν ίδιο προσανατολισμό.

 Είναι ο δεύτερος ναός, μαζί με εκείνον του Ηφαίστου στο Θησείο, ο οποίος σώθηκε σχεδόν ολόκληρος.

Περισσότερες φωτογραφίες για τον Επικούριο Απόλλωνα βλέπε διπλανή δεξιά στήλη στην σελίδα «ΦΩΤΟ ΕΠΙΚΟΥΡΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ»

 Χρήσιμος ιστοχώρος με αναλυτική περιγραφή του ναού

   

Υπουργείο Πολιτισμού:Ναός Επικούριου Απόλλωνα

 

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΕΠΕΤΟΥ 

 

 Συνεχίζοντας τις εξορμήσεις μας, επισκεπτόμαστε την Ιερά Μονή Σεπετού. Χρειάζεται να ακολουθήσουμε το δρόμο για του Κορμπά τα Χάνια (Κάτω Αμυγδαλιές), 3 χιλμ περίπου από το Φανάρι, και θα δυανύσουμε ακόμα 5 χλμ προκειμένου να φτάσουμε στη Μονή Σεπετού. Προσοχή θα στρίψετε δεξιά πριν την είσοδο στις Κάτω Αμυγδαλιές ή στου Κορμπά τα Χάνια.

Σκαλωμένη σε ένα βράχο, πάνω από την όχθη του ποταμού Τρίτωνα, παραπόταμου του Αλφειού, βρίσκεται η Ιερά Μονή της Παναγίας Σεπετού χτισμένη τον 11ο αιώνα μ.Χ.. Οι ερμηνείες για την ονομασία της Μονής ποικίλλουν. Σύμφωνα με μια εκδοχή η λέξη Σεπετό προέρχεται από τη φράση «σε πετώ» που είπε μια πιστή γυναίκα καθώς πέταγε το παιδί της, ταμένο στη Παναγία, από το παράθυρο της Εκκλησίας, το οποίο και σώθηκε. Μια άλλη ερμηνεία του Σεπετό, το συνδέει με το σλαβικό SOPOT, που σημαίνει κρουνός, καταρράκτης, αφού στους πρόποδες του βράχου ρέει ο ποταμός Τρίτωνας με το γνωστό καταρράκτη του. Η Μονή ιδρύθηκε το 1150 μ.Χ. και διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο κατά την περίοδο του Βυζαντίου αλλά και της Φραγκοκρατίας. Στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Μονή αναδείχτηκε σε κέντρο ιστορικών αποφάσεων για τους σκλαβωμένους Έλληνες. Το κρυφό σχολειό, που λειτουργούσε ως το 1821 τροφοδότησε τον τόπο με πολλούς πατριώτες, γνωστούς και άξιους καπετάνιους της Επανάστασης. Στην εικόνα της Παναγίας πολλοί ήταν οι αγωνιστές που έδωσαν τον όρκο «Λευτεριά ή Θάνατος», ανάμεσά τους και ο πρωτοφιλικός Αλέξης Οικονόμου. 

Στις 23 Αυγούστου 1915, ημέρα που πανηγυρίζει η Μονή, εκδηλώθηκε φωτιά, που αποτέφρωσε το ναό και τα κειμήλια. Μόνο η εικόνα της Παναγιάς της Σεπετιώτισσας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, σώθηκε από τις φλόγες. Η Μονή ανακαινίστηκε μετά την πυρκαγιά και πήρε τη σημερινή της μορφή. Στους θησαυρούς της Μονής περιλαμβάνονται πολλές ακόμα αξιόλογες εικόνες, που κοσμούν το ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο του Ναού.

Από τη Μονή Σεπετού, απολαύστε το όμορφο θέαμα του καταρράκτη Βροντονέρι

(Ι. Ν. Αγ.Βαρβάρας-Οσ. Σάββα)

Φαράγγι Τρίτωνα – Βροντονέρι

 Απέναντι από την είσοδο της Μονής ξεκινάει ένας χωματόδρομος Λίγο πιο κάτω δεξιά υπάρχει εκκλησία και αριστερά χωματόδρομος. Ο δρόμος αριστερά κατεβαίνει στο φαράγγι του Τρίτωνα σε απόσταση περίπου 500 μ. Το νερό που έρχεται από αριστερά έρχεται από τον καταρράκτη.

Το ρέμα του Τρίτωνα,  πηγάζει από το χωριό Αμυγδαλιές περνάει κάτω από τη Μονή Σεπετού και τελικά  χύνεται στον Αλφειό στην περιοχή της Ηραίας.

O Ησίοδος στη Θεογονία αναφέρει ότι η Αθηνά γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία. Στα Ορφικά, η Αθηνά  αναφέρεται και ως Τριτογενείη, δηλαδή αυτή πού γεννήθηκε στον Τρίτωνα. Η Αθηνά γεννήθηκε στις όχθες του ποταμού Τρίτωνα, κοντά στην αρχαία πόλη Αλίφειρα (Νεροβίτσας).

Είναι μια θαυμάσια διαδρομή που σε πολλά σημεία περνάει μέσα από το ποτάμι. Καλό είναι να  επισκεπτόμαστε το φαράγγι μετά το Μάιο γιατί εάν πάτε νωρίτερα σε ορισμένα σημεία το ποτάμι είναι επικίνδυνο και τα νερά παγωμένα. Χαλαρά η όλη διαδρομή πήγαινε-έλα είναι περίπου τρεισήμισι ώρες.

 

ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ ΝΕΔΑ

 

 Οι νύμφες Ναϊάδες ήταν προστάτιδες της νιότης, των παρθένων και των αρραβωνιασμένων.
Μία από αυτές, η Νέδα έδωσε το όνομά της στο ποτάμι της θρυλικής Νέδας, το ένα από τα δύο ποτάμια με γυναικείο όνομα (το άλλο είναι η Αραπίτσα στην Νάουσα). Η Νέδα στην μυθολογία ήταν η νύφη που μαζί με την Θεισόα και την Αγνώ παρέλαβαν από την Ρέα και ανέθρεψαν τον μικρό Δία μετά την γέννησή του, στο Λύκειο όρος.
Το ποτάμι αποτελεί φυσικό σύνορο των νομών Ηλείας και Μεσσηνίας και είναι πολύ κοντά στον χώρο της Αρχαίας Φιγαλείας. Διανύει 37 χιλιόμετρα και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος στην περιοχή Ελαία  κοντά στην Κυπαρισσία.
Το ποτάμι αυτό αποτελεί πρόκληση για τους εξερευνητές της παρθένας φύσης. Η κατάβαση αποζημιώνει τους τολμηρούς, με το θέαμα που προσφέρει. Ένας από τους εντυπωσιακότερους καταρράκτες της Ελλάδας. Οι καταρράκτες και το σπήλαιο του Στομίου, με την ιδιαίτερη χλωρίδα και πανίδα του και την πολύκροτη βοή των νερών, προσφέρουν γοητευτικό θέαμα. Ενθουσιάζεσαι με τις σχηματιζόμενες  μικρές λιμνούλες με τουρκουάζ κρυστάλλινα νερά που σε καλούν να βουτήξεις μέσα τους.
 Οι είσοδοι προς το φαράγγι είναι διάφορες. Μπορούμε να μπούμε από την Πέτρα (17 χλμ. από την Ανδρίτσαινα) για να προσεγγίσουμε την αρχή του ποταμού, από το γειτονικό Κακαλέτρι ή από το χωριό Κούβελα στις πλαγιές του Τετράζιου. Πολλοί επιλέγουν το χωριό Πλατάνια.
Διαδρομή προς τους καταρράκτες της Νέδα:
Φανάρι – Ανδρίτσαινα, 8 χιλιόμετρα
Ανδρίτσαινα – Φιγαλεία. Στην είσοδο της Ανδρίτσαινας (από Πύργο) στρίβουμε δεξιά προς Ναό Επικούρειο Απόλλωνα (14 χιλ.).Προσπερνάμε τον Ναό του Επικουρείου Απόλλωνα και συνεχίζουμε για την κοινότητα της Φιγαλείας (Παύλιτσα)(9 χιλ.) Συνολική απόσταση Ανδρίτσαινα Φιγαλεία 23 χιλιόμετρα. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει πινακίδα που μας καθοδηγεί προς τους «καταρράκτες Νέδα». Ακολουθούμε τον κατηφορικό χωματόδρομο (δρόμος για αυτοκίνητα 4Χ4 για τα υπόλοιπα με αρκετή προσεκτική οδήγηση)  και σε 700 μέτρα περίπου φθάνουμε στο πετρόκτιστο γεφύρι του ποταμού που ενώνει τις όχθες.
Εναλλακτικά στο γεφύρι φθάνουμε και από το χωριό Πλατάνια. Μετά το χωριό Φιγάλεια συνεχίζουμε για 7 χιλ. περίπου και λίγο πριν το χωριό Πλατάνια παίρνουμε τον δεξιό δρόμο που οδηγεί στον «Πύργο του Μπαρμπαλέκου» (400 μέτρα), τον προσπερνάμε και στα 50 μέτρα συναντάμε στα δεξιά μας έναν φαρδύ κατηφορικό δρόμο ο οποίος οδηγεί σε 3 χιλ. περίπου στο πετρόκτιστο γεφύρι του ποταμού. Δρόμος που σε ορισμένα σημεία έχει μεγάλη κλίση και θέλει προσεκτική οδήγηση ή 4Χ4.
Στο γεφύρι, από την πλευρά της Φιγάλειας, υπάρχει καντίνα για καφέ και αναψυκτικά.

 

Περνάμε το γεφύρι και ακολουθούμε με τα πόδια ένα βατό μονοπάτι και φθάνουμε στον πρώτο, μικρό, καταρράκτη. Περνάμε την ξύλινη γέφυρα και συνεχίζουμε για τον μεγάλο καταρράκτη. Στα 600 μέτρα περίπου μέσα σε πυκνή βλάστηση και δίπλα από το εκκλησάκι της Παναγίας συναντάμε τον μεγάλο καταρράκτη. Το ύψος του είναι περίπου 20 μέτρα. Από εδώ, ακολουθώντας τα νερά για 600 μ., θα αντικρίσουμε το συναρπαστικό τούνελ, το Στόμιο, μια σήραγγα 100 μ. μέσα στα βράχια, όπου χάνεται ο ποταμός για να βγει από την άλλη πλευρά.

Τα νερά πέφτουν από τα 50 μ., ενώ η σκοτεινή σπηλιά μάς προκαλεί να την εξερευνήσουμε. Κολυμπώντας θα μπούμε στην αίθουσα. Το φως του ήλιου από μια σχισμή δίνει ένα παράξενο χρώμα στο εσωτερικό της σπηλιάς.
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι εδώ ήταν η είσοδος στον Αδη... Κολυμπώντας θα κατευθυνθούμε προς την άκρη, στην πέτρινη καμάρα που θα μας βγάλει στο φως.

Η συνολική πορεία για το πέρασμα του φαραγγιού από την αρχή ως το τέλος του, απαιτεί 7 με 8 ώρες. Σε κάποια σημεία το περπάτημα μέσα στο ποτάμι είναι υποχρεωτικό, ενώ σε κάποια άλλα χρειάζεται ακόμα και να κολυμπήσουμε.